جایگاه شرم و گناه در زندگی ایرانیان: با دقت در رفتار، زندگی و هیجانات مان، می بینیم که حاکمیت احساس شرم بر شخصیت، زندگی و ارتباطات مان، بطور جدی وجود دارد!
این در حالی است که گفته می شود در سبک زندگی غربی بجای احساس شرم، احساس گناه وجود دارد.
ظاهراً در جوامع شرقی (نه تنها ایرانیان) شرم از پایه ای ترین احساسات و هیجاناتی است که کودک با آن‌تربیت و آموخته می شود و در امتداد زندگی تا پایان عمر بهمراه ماست.
جایگاه شرم و گناه در زندگی ایرانیان
شرم‌چیست؟ احساس خجالت کشیدن از دیگران، احساس حقارت و خودکم بینی. شرم حالتی درونی اما در ارتباط با دیگران است. یعنی در روابط بین فردی دائما مقایسه و خود را مقصر و ضعیف می بینیم. ناخودآگاه برای مخفی کردن آن ماسکی به چهره می زنیم تا دیگران‌نفهمند! پس ما در واقع صاحب دو چهره می شویم: چهره ای نمایشی و بیرونی برای پنهان شدن از دیگران! و چهره ای درونی که واقعیت ماست.
آنجایی که در رابطه با دیگران احساس می کنیم، ضعیف تراز دیگرانیم، شکست خورده تریم، غیرجذاب تریم، دوست داشتنی نیستیم، زشتیم و از این قبیل …
پایه های شکل گیری شرم از کودکی است. آنجایی که والدین می گویند مراقب رفتارت باش و الا می گویند چقدر بی ادبی … اگر همه تلاشت رو نکنی، معلمت، پدرت، مادرت خیلی ناراحت خواهند شد. اگر سلام ندی فکر می کنند خوب تربیت نشدی!
در احساس گناه فرد عذاب وجدان دارد. او با خود مشکل دارد و در درون خود، خود را مقصر می بیند. شاید هم دچار افسردگی شود.
یک ایرانی و ژاپنی شرقی دائم خود را با دیگری مقایسه می کند و رقابت می کند و زندگی را میدان چالش و مبارزه می بیند و یک انگلیسی یا آمریکایی اروپایی و غربی از خود ناراحت است و خود را ضعیف و کم کار می بیند.
ایرانی معیارش مقایسه با دیگران است و کانادایی معیارش حافظه و خاطرات و تجربیات خود است و البته که چه شرم و چه گناه هیجانات آزار دهنده ای هستند که باید یا پیشگیری شوند و یا درمان.
اگر دچار شرم ایم، حواس مان به این ضعف باشد. از مقایسه دست برداریم و بجای آن روی ارتقاء مهارت های شخصی متمرکز باشیم. از قضاوت دیگران نهراسیم و خیلی اهمیت ندهیم.
تلاش در رفع نقاط ضعف و بهتر از دیروز بودن خودمان باشد.
و البته بپذیریم که انسان فاقد ضعف وجود ندارد و همه مان‌کم و بیش در زندگی خلاءهایی داریم.
انسان کامل وجود خارجی ندارد.
نویسنده یادداشت: دکتر احمدعلی جبارزاده
مددکاری اجتماعی و فعال اجتماعی
